188 (vervolg) Vijf theologisch- cultuurhistorische raadsels: beantwoording
Vraag 1: De rooms-katholieke kerk leert dat de Maagd Maria ‘onbevlekt ontvangen’ is. Hoe kan er dan in de aloude Latijnse tekst van het Requiem staan: Qui Mariam absolvisti (‘Gij die Maria hebt vergeven’)?
Antwoord: Het gaat hier helemaal niet om de Maagd Maria, maar om Maria Magdalena (zie Luk. 8:2; blijkbaar werd haar bezetenheid aan zonde toegeschreven).
Vraag 2: Op Michelangelo’s schildering van de schepping van Adam (Sixtijnse kapel) raakt Gods rechterhand bijna Adams hand aan. Maar om wier schouder is Gods linkerarm geslagen?
Antwoord: Vaak heeft men beweerd dat dit Eva is, maar die werd pas ná Adam geschapen. God schiep door middel van de wijsheid, die vaak gepersonifieerd is (vgl. Spr. 9:1 en 13: [Vrouwe] Wijsheid naast Vrouwe Dwaasheid).
Vraag 3: In de kathedraal van Sevilla staat een beeld van Maria met dit onderschrift: Per me reges regnant (‘Door mij regeren de koningen’). Wat is hier de theologische gedachtegang?
Antwoord: De tekst komt uit Spr. 8:15 en is gesproken door Vrouwe Wijsheid (zie vorige vraag). In een oude traditie werd de Maagd Maria beschouwd als de incarnatie van Vrouwe Wijsheid, en dus is het door háár dat de koningen geacht worden te regeren.
Vraag 4: Wat is de meest voor de hand liggende reden waarom de apostel Jacobus de Meerdere vaak met een schelp wordt afgebeeld?
Antwoord:
Jacobus de Meerdere is volgens de traditie in het aan de zee gelegen Santiago de Compostela in Spanje begraven. Pelgrims naar deze plaats verzamelden een bepaald soort schelpen op het strand, namen deze mee terug en zo werd deze schelp symbool (attribuut) van Jakobus. Sedertdien heten deze schelpen dan ook St. Jakobsschelpen!
Vraag 5: Er zijn diverse schilderijen bekend (o.a. van Johannes Vermeer) waarop Maria staat afgebeeld met aan haar voeten een vermorzelde slang. Op welk misverstand berust deze voorstelling?
Antwoord: In de Vulgata (Latijnse Bijbel) stond (vóór de herziening ervan): Ipsa conteret caput tuum, ‘ZIJ [niet HIJ] zal jou [= de slang] de kop vermorzelen’ (Gen. 3:15). Deze woorden werden op Maria toegepast. (In de Nieuwe Vulgata staat ipsum, ‘dit’ [of ‘hij’], zoals het hoort.) Deze foute vertaling heeft er enorm toe bijgedragen om Maria op te hemelen.
De prijs is gewonnen door mw. Hilda van Vuuren in Werkendam.