Mijn dochter zat nog geen week op een ‘vrijgemaakte’ middelbare school of ze vroeg: ‘Pap, wat zijn verbondskinderen?’ Er was namelijk een leraar die vaak bad: ‘Dank U dat wij verbondskinderen zijn’, of iets dergelijks. Als ze in de klas gevraagd had hoe die leraar dat zo zeker wist, zou ze ongetwijfeld te horen hebben gekregen dat dat gebaseerd was op de (kinder)doop, waardoor al die kinderen in de klas ‘verbondskinderen’ waren. Ander voorval: ooit vroeg ik aan een lifter (na een inleidend gesprek) of hij de zekerheid van de behoudenis bezat. ‘Ja’, antwoordde hij. ‘Waar baseert u dat op?’ vroeg ik. ‘Op mijn doop’, was het antwoord. Ik zei: ‘U bent vrijgemaakt!’ ‘Ja’, reageerde hij, ‘hoe weet u dat!?’ Mijn antwoord: ‘Omdat ik geen andere christenen zou kennen die een dergelijk antwoord zouden geven…’ En toen na een preek een mevrouw eens tegen mij zei: ‘U preekt zo weinig vanuit het verbond’, vroeg ik eveneens of zij ‘vrijgemaakt’ was – en het was alweer raak.

Dat alles schoot mij weer te binnen toen ik kennisnam van de discussie onder Nederlands-gereformeerden en gereformeerd-vrijgemaakten over wat de praktijk zou moeten worden in de nieuwe fusiekerk die hun voor ogen staat. Kinderen aan het avondmaal, ja of nee? Als ik terugdenk aan die leraar, die lifter en die mevrouw, zou ik gedacht hebben dat bij zulke christenen ook de ‘verbondskinderen’, zo gauw het geloof zich bij hen begint te openbaren, natuurlijk mee aan het avondmaal mogen. Dat is toch vanzelfsprekend? Maar zo gemakkelijk is het blijkbaar niet. Want dit type gereformeerden behoort wel tot de brede stroming van de gereformeerde wereld – in vele soorten en maten – waar het al sinds jaar en dag de praktijk is dat je eerst ‘belijdenis’ moet doen, en dat gebeurt toch maar zelden onder het 18^e levensjaar van de belijdeniskandidaten, die daarvoor dan ook nog eens eerst belijdeniscatechisatie moeten hebben gevolgd.

In de gemeente waar ik al meer dan een halve eeuw deel van uitmaak (in Utrecht), hebben we een soortgelijke discussie gehad. Zelf ben ik ooit op mijn 12^e gedoopt (door onderdompeling), en op mijn 17^e ben ik ‘toegelaten tot de tafel des Heren’ (op mijn verzoek en na terdege aan de tand te zijn gevoeld) (in Apeldoorn). Toen ik eenmaal oudste was in de gemeente waar ik nu bij hoor, heb ik geprobeerd die praktijk wat aan te passen. Als een kind (op 12-, 13-, 14-jarige leeftijd) gedoopt wil worden (en daarbij ook zijn geloof belijdt), aan welke eisen moet het dan nog meer voldoen om ook deel te mogen nemen aan het avondmaal? Als het begrijpt wat brood en wijn betekenen, en als het belijdt daar door het geloof zelf ook deel aan te hebben, wat verlang je dan nog meer? Maar mijn pogingen in onze gemeente liepen toch een beetje vast. Zelfs de simpelste beginner in het geloof kan gedoopt worden, maar voor de avondmaalsviering is er toch wel wat meer nodig, was de redenering. Als Paulus het over het avondmaal heeft, zegt hij immers: ‘Ik spreek als tot verstandigen; beoordelen jullie wat ik zeg’ (1 Kor. 10:15). Om gedoopt te worden heb je dat inzicht nog niet nodig – om deel te nemen aan het avondmaal wel. Althans, dat was de gedachtegang. En daar zit ook wel wat in. Maar of er voldoende in zit om jongeren die nog geen ‘belijdenis’ hebben gedaan, het avondmaal te weigeren…?

Om eerlijk te zijn: ik ben wel eens in gemeenten geweest waar ook piepkleine kinderen aan het avondmaal mochten deelnemen, en wel op zo’n manier dat ik mij afvroeg of die kinderen wel enig benul hadden van waar ze mee bezig waren. (En trouwens ook of die ouders wel enig idee hadden wat zij met die kinderen aan het doen waren.) Ik zou me daarom best kunnen voorstellen dat gemeenten toch een soort minimumleeftijd afspreken, bijvoorbeeld een jaar of twaalf, dertien, de leeftijd waarop het joodse kind Bar of Bat-Mitswa doet (als vuistregel). In ieder geval: als de praktijk is dat jonge mensen pas met hun 18^e of 20^e belijdenis doen, dan zou ik me zeer wel kunnen voorstellen dat ze ook vóórdien al aan het avondmaal mogen, zulks bijvoorbeeld na overleg met hun ouders. ‘Bewust ja zeggen tegen God’ doe je toch niet alleen, of pas, bij je openbare belijdenis?

De hele discussie hangt ook af van de vraag hoe je nu precies tegen het avondmaal aankijkt. Als de kerk de ‘heilige vergadering der ware christgelovigen’ is (NGB art. 27), dan horen daarbij vaak al heel jonge avondmaalsgangers. (Ook kinderen van ónder de 12, maar je weet dan nog niet goed wat je aan hun ‘belijdenis’ hebt – uitzonderingen daargelaten.) Dat noem ik de ruime avondmaalsvisie. Er is ook een smalle avondmaalsvisie: het avondmaal is er alleen voor hen die, via hun openbare belijdenis, zich ook daadwerkelijk bij de desbetreffende gemeente hebben aangesloten. Nóg veel ‘smaller’ is de visie waarbij de belijdeniskandidaat in feite alleen zijn ‘historisch’ geloof belijdt, namelijk de overtuiging dat in deze gemeente de ware christelijke leer wordt verkondigd, zonder dat hij/zij daarmee iets zegt over zijn/haar eigen behoud. Als je in zo’n gemeente dan ook voor het eerst aan het avondmaal gaat (al kort na je belijdenis of jaren later), krijg je diezelfde week nog ‘huisbezoek’ met de vraag op welke ‘gronden’ jij gemeend hebt aan het avondmaal te kunnen en mogen deelnemen.Tussen deze smalle visie én de jengelende kindertjes die aan het avondmaal deelnemen, is er een enorme afstand. Je kunt de gemeenten die daarover afspraken moeten maken, alleen maar veel wijsheid van Boven toebidden. En dan maar hopen dat ze zich niet door ‘de traditie’ laten leiden, maar door gedegen bijbelse argumenten…